Przez całe życie Patricia Highsmith skrupulatnie zajmowała się pamiętnikarstwem; od tego przeszła jeszcze w dzieciństwie do układania fantazji o sąsiadach, którzy za fasadą konwencji skrywają psychologiczne skrzywienia i mordercze instynkty. Temat ten był stałym motorem jej twórczości – choć autorka buduje na kryminalnym szkielecie, od samej zbrodni interesuje ją  bardziej jej psychologiczne podłoże. Graham Greene wypowie się potem, iż czytając prozę Highsmith czytelnikowi „nieustannie towarzyszy stan osobistego zagrożenia”."> Przez całe życie Patricia Highsmith skrupulatnie zajmowała się pamiętnikarstwem; od tego przeszła jeszcze w dzieciństwie do układania fantazji o sąsiadach, którzy za fasadą konwencji skrywają psychologiczne skrzywienia i mordercze instynkty. Temat ten był stałym motorem jej twórczości – choć autorka buduje na kryminalnym szkielecie, od samej zbrodni interesuje ją  bardziej jej psychologiczne podłoże. Graham Greene wypowie się potem, iż czytając prozę Highsmith czytelnikowi „nieustannie towarzyszy stan osobistego zagrożenia”."> Highsmith Patricia - Portal Kryminalny

Highsmith Patricia

Amerykańska pisarka specjalizująca się w psychologicznych thrillerach oraz krótkich formach pełnych satyry, makabreski i czarnego humoru, uznana przede wszystkim za wykreowanie swego ekscentrycznego bohatera – Thomasa Ripleya .

mosimageMary Patricia Plangman, urodzona w Teksasie,  wychowywana najpierw przez babkę, potem przez matkę (do której nosiła uraz, gdy dowiedziała się o próbie swej aborcji przez wypicie terpentyny…)  i ojczyma (którego próbowała pozyskać w konflikcie z matką). Te rodzinne kompleksy staną się potem kanwą opowiadania  The Terrapin / Żółw wodny , w którym to matka bohatera zostaje przezeń zakłuta na śmierć.

Babka Patricii nauczyła ją wcześnie czytać. Gdy w wieku około ośmiu lat przyszła pisarka zetknęła się z biblioteką rodziców, szczególnie zainteresowała się książką psychiatry Karla Menningera Ludzki umysł, a zwłaszcza partiami o psychicznych zaburzeniach (piromania, schizofrenia…).

Po ukończeniu studiów literatury angielskiej i pisarstwa (1942) przez kilka lat zajmuje się skryptami do wydawnictw komiksowych , w tym do specjalnej edycji o słynnych postaciach (m.in. o Einsteinie, Galileuszu i Newtonie…). Za namową znanego już wówczas Trumana Capote, podczas pobytu w artystycznej komunie Yaddo w Saratoga Springs, pod koniec lat 40. powróciła do szkicu swej pierwszej powieści Nieznajomi z pociągu. Rzecz, opublikowana w 1950, została rok później zaadaptowana przez Alfreda Hitchcocka, co staje się początkiem popularności autorki. Jej ironiczna, surowa proza, eksploatująca mroczne strony psychologii będzie jeszcze potem filmowana kilkukrotnie (m.in. przez Anthony Minghellę – Utalentowany pan Ripley, 1999).

Przez całe życie Patricia Highsmith skrupulatnie zajmowała się pamiętnikarstwem; od tego przeszła jeszcze w dzieciństwie do układania fantazji o sąsiadach, którzy za fasadą konwencji skrywają psychologiczne skrzywienia i mordercze instynkty. Temat ten był stałym motorem jej twórczości – choć autorka buduje na kryminalnym szkielecie, od samej zbrodni interesuje ją  bardziej jej psychologiczne podłoże. Graham Greene wypowie się potem, iż czytając prozę Highsmith czytelnikowi „nieustannie towarzyszy stan osobistego zagrożenia”.

Po sukcesie Nieznajomych… autorka osiąga kolejny sukces, tym razem dość kontrowersyjnie: pod pseudonimem Claire Morgan wydaje powieść The Price of Salt, historię lesbijskiej miłości dwu bohaterek wbrew zapatrywaniom otoczenia (jest i intryga kryminalna). Przez finalny happy-end odbierano ją wpierw jako kolejne czytadło lesbian-pulp, jednak wkrótce rzecz sprzedała się w blisko milionie egzemplarzy – środowiska gejowskie i feministyczne zaaprobowały od razu, pierwsze chyba do tej pory, tak pozytywne przedstawienie lesbijskich postaci.

mosimageMinorowość dzieł pisarki odpowiadała w dużym stopniu jej życiu prywatnemu: była skrajnie zdystansowana do ludzi, jak sama mawiała, wolała od nich towarzystwo zwierząt. Nigdy nie wyszła za mąż, znana była z licznych, biseksualnych związków. Uważano ją za antysemitkę, choć faktycznie popierała Palestyńskie starania wolnościowe. Rozczarowana amerykańską polityką zagraniczną w roku 1963 przeniosła się do Europy, gdzie spędziła resztę życia.

Większość bohaterów powieści Highsmith stoi w opozycji do klasycznych ikon ustalonych przez Hammeta czy Chandlera – to przeważnie antybohaterowie, akceptujący zbrodnię bądź z pasji, bądź z potrzeby sytuacji. Jej najpopularniejszą postacią był Tom Ripley, architekt, wysoce amoralny, wielokrotny morderca. Ripley pojawia się w pięciu powieściach cyklu (1955 – 1991), pierwszy raz w Talented Mr. Ripley. W adaptacjach  kinowych grali go Alain Delon (1960, Plein Soleil, Rene Clement), Dennis Hopper (1977, The American Friend, Wim Wenders), Matt Damon (1999, Utalentowany pan Ripley, A. Minghella) i John Malkovitch (2002, Ripley’s game, Liliana Cavani).

Patricia Highsmith zmarła w 1995 roku w Locarno, w Szwajcarii, na białaczkę. Dla kolonii Yaddo, w podzięce za pierwsze inspiracje pisarskie, przekazała swój majątek - około 3 mln. dolarów. Była laureatką wielu prestiżowych nagród literackich, w tym Edgar Allan Poe’s Award.


Najważniejsze pozycje:


1950, Znajomi z pociągu
1952, Cena soli (Claire Morgan)
1960, Słodka choroba
1962, Krzyk sowy


Cykl o Tomie Ripley’u:

1955, Utalentowany pan Ripley
1970, Ripley Under Ground
1974, Ripley’s game
1980, The Boy Who Followed Ripley
1991, Ripley Under Water



Pozycje wydane w Polsce:




mosimagePatricia Highsmith
SŁODKA CHOROBA

przekład: Urszula Gutowska
język oryginału: angielski
tytuł oryginału: This Sweet Sickness
268 stron, czerwiec 2003 r.
ISBN 83-7392-010-2


   
 
Bohater Słodkiej choroby, David, jest nieszczęśliwie, można rzec chorobliwie, zakochany w Annabelli i nie może pogodzić się z rozstaniem, mimo że jego wybranka dawno poślubiła innego mężczyznę. W miłosnej udręce śle do niej rozpaczliwe listy pełne namiętnych wyznań, napastuje ją telefonicznie. Na pozór David sprawia wrażenie człowieka sympatycznego i układnego: mieszka w pensjonacie, jest lubiany i towarzyski. Jednocześnie w tajemnicy przed wszystkimi kupuje dom na prowincji, gdzie całkowicie zmienia swoją tożsamość. Mąż Annabelli, zniecierpliwiony natrętnymi zalotami Davida, postanawia złożyć mu wizytę. Od tej pory zdarzenia przybierają tragiczny obrót, w równym stopniu z winy bohatera, co za sprawą niefortunnego przypadku.

Słodka choroba nie jest klasycznym kryminałem, lecz raczej psychologicznym studium człowieka zdesperowanego, który nie znalazł spełnienia w miłości. I mimo że bohater z wolna pogrąża się w psychozie, czytelnik utożsamia się, a nawet sympatyzuje z nim, odnajdując w jego przeżyciach echa własnych emocji i doświadczeń.
 


mosimagePatricia Highsmith
KRZYK SOWY

przekład: Krzysztof Obłucki
język oryginału: angielski
tytuł oryginału: The Cry of the Owl
288 stron, wrzesień 2003 r.
ISBN 83-7392-050-1

   
 
Bohater powieści, Robert Forester, ceniony inżynier z firmy Langley Aeronautics, od lat cierpiący na depresję, ulega nieodpartej fascynacji: co wieczór zakrada się pod dom młodej kobiety, Jenny Thierolf, i z ukrycia śledzi każdy jej ruch. Wkrótce nawiązuje się między nimi bliska znajomość, lecz paradoksalnie to dziewczyna, ofiara podglądacza, zakochuje się bez wzajemności w dawnym prześladowcy i zrywa zaręczyny ze swym narzeczonym, Gregiem. Ten, pragnąc odegrać się na rywalu, znajduje sprzymierzeńca w byłej żonie Roberta, Veronice, która, także powodowana chęcią zemsty, kreuje publiczny wizerunek eks-małżonka jako człowieka niepoczytalnego i skłonnego do przemocy. W tym czworokącie zaczyna toczyć się wyrafinowana i niebezpieczna gra, która wymyka się spod kontroli i wbrew woli bohaterów zmierza do tragicznego finału.

Podobnie jak w pozostałych powieściach Patricii Highsmith, wątek sensacyjny, choć frapujący, stanowi tu jedynie tło - na plan pierwszy wysuwają się psychologiczne motywy działania postaci podlegające wpływowi nieoczekiwanych zdarzeń.
 


mosimagePatricia Highsmith
ZNAJOMI Z POCIĄGU

przekład: Anna Bronaczowa
język oryginału: angielski
tytuł oryginału: Strangers on a Train
300 stron, kwiecień 2003 r.
ISBN 83-88459-79-1

   
 
Powieść z 1950 r. Znajomi z pociągu, debiut literacki Patricii Highsmith, rozpoczyna obszerną edycję jej utworów w wydawnictwie Noir sur Blanc.

Młody obiecujący architekt spotyka w pociągu mężczyznę, który składa mu zaskakującą propozycję: w zamian za inną przysługę uwolni go od kłopotliwej żony. Plan wydaje się doskonały, nikt bowiem nie domyśli się motywów ich działania. Od tej chwili Guy Haines, człowiek spokojny i uczciwy, budzący sympatię, zostaje wciągnięty w tryby skomplikowanej intrygi; jego życie zaczyna podlegać nieodwracalnym zmianom, a poczucie winy staje się w nim elementem dominującym.

Na podstawie książki powstał w 1951 r. film znany polskiej publiczności pod tytułem Nieznajomi z pociągu, wyreżyserowany przez Alfreda Hitchcocka. Uchodzi za jedno z najwybitniejszych dzieł tego gatunku.
 



mosimagePatricia Highsmith
UTALENTOWANY PAN RIPLEY

przekład: Robert Sudół
język oryginału: angielski
tytuł oryginału: The Talented Mr.Ripley
264 strony, lipiec 2004 r.
ISBN 83-7392-061-7

   
 
Tytułowym bohaterem pięciotomowego cyklu Patricii Hihgsmith (Utalentowany pan Ripley, Ripley pod ziemią, Ripley's Game, The Boy Who Followed Ripley, Ripley Under Water), jest Tom Ripley - przestępca doskonały, koneser sztuki i bywalec salonów towarzyskich, człowiek o wielu twarzach, którego jedynym stałym rysem osobowości jest niezwykły talent do oszukiwania ludzi i manipulowania nimi. Ów człowiek-kameleon potrafi z niebywałą łatwością zmieniał język, tembr głosu i styl bycia, a nawet wygląd zewnętrzny. Jego system wartości jest nieskomplikowany - pieniądze, sukces i wygodne życie ? i w jego obronie gotów jest zabijać. Gdy w Ameryce popada w kłopoty z prawem, korzysta ze sposobności, by uciec do Europy i zacząć nowe życie. Nie waha się przed morderstwem, gdy grozi mu demaskacja; nie ma skrupułów także wtedy, gdy musi zdobyć nową tożsamość. Zanim jednak przeistacza się w człowieka, którego miejsce zajął, brawurowo żongluje sytuacjami, występując w obu rolach równocześnie. A jednak ów zbrodniarz i manipulator budzi paradoksalnie naszą sympatię...

Thriller Patricii Highsmith, należący już do klasyki tego gatunku, został w 1999 roku przeniesiony na ekran; film wyreżyserował Anthony Minghella, a w roli Toma Ripleya wystąpił Matt Damon.
 


mosimagePatricia Highsmith
RIPLEY POD ZIEMIĄ

przekład: Maria Szkutnik
język oryginału: angielski
tytuł oryginału: Ripley under Ground
293 strony, styczeń 2005 r.
ISBN 83-7392-088-9

   
 
Patricia Highsmith (1921-1995), pisarka amerykańska, zdobyła światową sławę i uznanie jako mistrzyni kryminału psychologicznego, w którym ważna jest nie sama zagadka, lecz intryga, ujawniająca mechanizm zbrodni. Za swoją twórczość otrzymała liczne prestiżowe nagrody: O. Henry Memorial Award, The Edgar Allan Poe Award, Le Grand Prix de Littérature Policière i Award of the Crime Writers' Association of Great Britain. Nakładem wydawnictwa Noir sur Blanc ukazały się dotąd cztery powieści Patricii Highsmith: Znajomi z pociągu, Słodka choroba, Krzyk sowy i Drżąca ręka fałszerza, a także zbiór opowiadań z lat 1938-1949 Nieruchomy punkt krążącego świata. Serię o Ripleyu otworzyła powieść Utalentowany pan Ripley.

W powieści Ripley pod ziemią autorka przedstawia dalsze losy Toma Ripleya, zbrodniarza i manipulatora. Tom, dzięki pieniądzom rzekomo pozostawionym przez Dickiego Greenleafa, spełnił swoje marzenie, żyje teraz w luksusowej rezydencji Belle Ombre niedaleko Paryża, u boku pięknej i zamożnej żony, Heloise. Niemałe dochody czerpie też z działalności spółki Derwatt Ltd, zajmującej się sprzedażą obrazów wziętego malarza, Derwatta, i firmowanych jego nazwiskiem przyborów malarskich - tyle że Derwatt jakiś czas temu tajemniczo zaginął i obrazy maluje inny artysta, Bernard Tufts, który doskonale naśladuje jego styl. Interes rozwija się wspaniale do momentu, gdy na scenie nieoczekiwanie pojawia się amerykański biznesmen i koneser sztuki, Thomas Murchison, który podejrzewa fałszerstwo i chce nagłośnić sprawę. Tom, w obliczu zagrożenia, zdecydowany jest wszelkimi sposobami odwieść go od tego zamiaru... Na domiar złego naśladujący Derwatta Bernard przeżywa załamanie nerwowe - nie chce już dłużej brać udziału w oszukańczym procederze i grozi ujawnieniem całej prawdy. Jego również Tom będzie próbował powstrzymać...

Niewątpliwym walorem powieści jest trzymająca w napięciu, pełna zwrotów fabuła, przede wszystkim zaś znakomicie skonstruowana postać tytułowego bohatera, który mimo swych niskich, zbrodniczych instynktów nie przestaje nas fascynować, a nawet budzi pewną dozę sympatii.




/Wydawcą pozycji Autorki jest oficyna Noir Sur Blanc/
 

Udostępnij artykuł

PRZECZYTAJ TAKŻE

NOWOŚĆ

Siedemnaście miłych pań, Patricia Highsmith

Zbiór siedemnastu opowiadań, w których autorka, mistrzyni obserwacji, burzy konwencjonalne opinie o „słabej kobiecie”.

18 października 2023

NOWOŚĆ

Głęboka woda, Patricia Highsmith

Niepublikowana dotąd w Polsce powieść Patricii Highsmith, a zarazem otwarcie serii wznowień twórczyni cyklu o Tomie Ripleyu.

16 maja 2022

RECENZJA

Gra Ripleya, Patricia Highsmith

{mosimage}"- Jak pan to robi, że ma pan nad nim taką władzę?” To pytanie zadaje Tomowi Ripleyowi Simone, żona Jonathana Trevanny’ego, kolejnego człowieka, ...

05 czerwca 2008