Andre Bazin, ceniony filmolog francuski, napisał o jego kreacjach te słowa: „Człowieka bogartowskiego nie można określić doraźnym szacunkiem , jaki wzbudza, ani odwagą czy tchórzostwem. Można go określić jedynie dojrzałością egzystencji, dojrzałością, która nasyca powoli życie uporczywą ironią wobec śmierci”.Zanim stał się ikoną kina przez kilka lat grywał w masowych produkcjach teatralnych, potem awansował do epizodów filmowych gdzie, jak mawiał, wyszkolił się we wszelkich sposobach umierania. Przeważnie w pierwszych minutach filmu. Dopiero rola w
Sokole maltańskim Johna Hustona wypromowała go do pierwszej ligi. Humphrey DeForest Bogart przyszedł na świat 25. grudnia 1899 w Nowym Jorku w rodzinie inteligenckiej, co jednak nie odbiło się u niego pokoleniową sztafetą: mimo uczęszczania do renomowanych szkół dość lekko traktował edukację, mając dodatkowo chroniczną niechęć do wszelkich autorytetów. Przymierzał się co prawda do studiów medycznych, lecz przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej rzuciło go ostatecznie w szeregi wojska. Po powrocie pracował jako robotnik niewykwalifikowany, po czym postanowił sprawdzić swe siły jako aktor. W roku 1922 wystąpił pierwszy raz na deskach Broadwayu, pomimo braku jakiegokolwiek treningu aktorskiego. Przez niemal dekadę odgrywał poboczne epizody. W tym czasie ożenił się ze swą pierwszą żoną (Helen Manken), niestety małżeństwo to wytrwało niecały rok.
O wiele dłużej trwała zaś przyjaźń Bogarta ze Spencerem Tracy, który to w 1930 nadał mu słynny przydomek „Bogie”.
Przełom następuje w 1936: po dobrej prasie za rolę w sztuce Roberta Sherwooda Skamieniały las Humphrey, trafia do obsady adaptacji filmowej tego dramatu (reżyserowanej przez Archi Mayo) - u boku Leslie Howarda i Bette Davis. Skamieniały las słusznie uważany jest za jedną z wczesnych zapowiedzi kina noir: historia dzieje się w odludnym zajeździe, do którego trafia osławiony zabójca Duke Mantee (Bogart). Pewien zgorzkniały pisarz potajemnie zleca mu zabicie siebie, aby jego kobieta mogła otrzymać ubezpieczenie...
Po sukcesie obrazu Bogart pozostaje przez kilka lat w stajni braci Warner, gdzie pnie się stopniowo wyżej w hierarchii ról – cały czas gangsterskich, u boku dwu innych rozpoznawalnych czarnych charakterów: Jamesa Cagneya i Edwarda G. Robinsona. Z tamtego okresu warto zwrócić uwagę na dwa tytuły: Ślepy zaułek (1937) i Aniołowie o brudnych twarzach (1938). W tym czasie ma już za sobą kolejne nieudane małżeństwa: z Mary Philips i Mayo Methot (z którą związek określał jako „powtórkę z wojny domowej”). Ten czas stosunkowej stagnacji aktor dzieli pomiędzy kolejne sceny śmierci w produkcjach klasy „B”, towarzyskie picie z niejakim Johnem Hustonem i swój ukochany jacht, który stał się dlań niemal sanktuarium. To właśnie nazwisko Hustona zmieniło diametralnie bieg życia Bogarta: Huston, autor scenariusza do High sierra (1941) – kolejna śmierć Bogarta w finale – debiutuje w tym samym roku adaptacją czarnego kryminału Dashiela Hammeta: Sokół Maltański staje się filmem, który objawia światu charakterystyczne emploi Humphreya Bogarta, odtąd trwale z nim związane.Cynizm, kamienna twarz, prochowiec, nieodłączny papieros i nieufność wobec płci pięknej – to chyba najważniejsze wyznaczniki postaci Bogarta, zwłaszcza z jego kreacji w filmach „czarnych”: Casablance (nominacja do Oscara), Wielkim śnie czy Key Largo , które przylgnęły doń dosyć stereotypowo. Grał przeważnie outsiderów, skazanych na przegraną ale uporczywie nie przyjmujących tego do wiadomości, podziwianych, przez swą surowość i dystans wobec fatum, tak przez kobiety jak i mężczyzn.
Kolejną cezurą w życiorysie Bogarta jest adaptacja prozy Conrada Mieć i nie mieć (1944), na planie której poznaje swą czwartą żonę – jest nią młodziutka, 19-letnia wówczas Lauren Bacall. Wreszcie ten związek okaże się dla Bogarta szczęśliwy: aktor ogranicza alkohol, wyraźnie łagodnieje. Gdy ma 49 lat Bacall rodzi mu syna, Stephena, zaś kilka lat później córeczkę Leslie. Bogart jednak nigdy nie czuł się zbyt pewnie w roli ojca – „Co można robić z dzieckiem? – pytał – Ono nie pije!”. Pewniej czuł się jako partner filmowy – czterokrotnie u boku swej żony. Ponoć zresztą zakochał się nie tyle w niej, ile właśnie w jej kreacji z Mieć i nie mieć. Bacall stanowiła doskonałą przeciwwagę znużonych postaci bogartowskich, pod maską chłodu i ironii skrywając wrażliwość. Obydwoje wystąpili w parze w chandlerowskim klasyku Wielki sen, arcydziele noir Mroczne przejście Delmera Davesa oraz thrillerze Key Largo Hustona. Przypieczętowaniem kariery Humphreya Bogarta było zdobycie Oscara za postać Charlie Allnuta z Afrykańskiej królowej (1951) , gdzie powstał znakomity, magnetyczny duet z Katherine Hepburn. Do roku 1957 Bogart ma na swym koncie jeszcze kilka ważnych ról: Bunt na okręcie (kolejna nominacja do Oscara jako kapitan Queeg), Godziny rozpaczy czy Nie jesteśmy aniołami.
Ten właśnie rok jest ostateczną klamrą życiorysu Bogarta...Przez całe życie towarzyszyły aktorowi alkohol i papierosy – w ilościach niebanalnych, czemu sprzyjał bardzo towarzyski tryb życia. Zwykł nieraz żartować, iż każdy kolejny papieros to gwoźdź do jego trumny, co okazało się proroctwem: Bogart ostatnie lata życia spędził umierając na raka krtani. Kiedy, codziennie o piątej po południu, przyjmował swych przyjaciół, Johna Hustona, Katherine Hepburn i Spancera Tracy, zastawali go z upartym papierosem i kieliszkiem w dłoni. Jego ostatnimi, pół legendarnymi słowami były: „Nie powinienem nigdy zamieniać Szkockiej na martini” ...
Humphrey Bogart zmarł 14 stycznia 1957 roku w Beverly Hills. Uważany już za życia za legendę kina, m. in. dzięki kreacjom Charlie Allnutta, Kapitana Queega, przede wszystkim zaś osobliwych detektywów „czarnego kryminału” - Sama Spade’a czy Philipa Marlowa. Niespecjalnie przystojny, z wadą wymowy i kompleksami na punkcie niskiego wzrostu, dzięki osobistemu magnetyzmowi wykuł ze swego wizerunku status jednej z najważniejszych ikon XX wieku.
Najważniejsze pozycje:
1936, Skamieniały las, Archie Mayo
1937, Śmiertelny zaułek, William Wyler
1938, Aniołowie o brudnych twarzach, Michael Curtiz
1941, High Sierra, Raoul Walsh
1941, Sokół Maltański, John Huston
1942, Casablanca, Michael Curtiz
1944, Mieć I nie mieć, Howard Hawks
1946, Wielki sen, Haward Hawks
1947, Mroczne przejście, Delmer Daves
1948, Skarb Sierra Madre, John Huston
1948, Key Largo, John Huston
1951, Afrykańska królowa, John Huston
1954, Bosonoga Contessa, Jospeh L. Mankiewicz
1954, Bunt na okręcie, Edward Dmytryk,
1955, Godziny rozpaczy, William Wyler
1955, Nie jesteśmy aniołami, Michael Curtis
Udostępnij artykuł