Nie rób, nie mów, nie myśl

Jeśli czytujecie kryminały, to nazwisko Aleksandry Marininy musiało kiedyś wpaść wam w oczy. Najsłynniejsza rosyjska autorka powieści kryminalnych (większość – już ponad pięćdziesiąt! – traktuje o przygodach milicjantki Anastazji Kamieńskiej), laureatka wielu nagród, tłumaczona na mnóstwo języków. W Polsce co prawda jej książki wydawane są w nieco dziwny sposób, bo nie po kolei – ale cieszę się, że obecny wydawca wraca też do starszych powieści tej autorki. 

„Zasada trzech sprzeciwów” – dwudziesta czwarta powieść z cyklu o Kamieńskiej – przenosi nas na początek XXI wieku. Kamieńska ma czterdzieści kilka lat i właśnie dochodzi do siebie po wypadku, w którym złapała nogę. I choć jest na zwolnieniu i próbuje (z naciskiem na: próbuje) odpoczywać i się regenerować, nie ma sumienia zostawiać ciężko pracujących kolegów, między innymi Siełujanowa i Korotkowa, robi więc to, co potrafi najlepiej: myśli i analizuje. A jest nad czym myśleć. W Moskwie ginie bowiem kinezjolożka, a rozwiązanie tej sprawy wychodzi daleko poza pierwszy trop – siostrzeńca alkoholika – i okazuje się zdecydowanie bardziej skomplikowane. Łączy się z nim pewna majętna i wpływowa rodzina o skomplikowanych relacjach. A śmierć specjalistki medycyny alternatywnej to dopiero początek…

Choć porównanie kryminału do puzzli jest wyświechtane, do powieści Marininy pasuje jak ulał. Właściwie wszystkich, nie tylko „Zasady trzech sprzeciwów”, bo rosyjska pisarka zawsze konstruuje narrację w charakterystyczny sposób. Najpierw podrzuca pojedyncze, wydawałoby się: oderwane od siebie i kompletnie różne elementy historii oraz odmiennych bohaterów, a my mozolnie kleimy z tych kawałków ramkę. Potem orientujemy się, że kolejne elementy również do siebie pasują. A w końcu, niemal niepostrzeżenie, dostajemy cały obrazek. Z jednej strony przedstawia on misterną kryminalną intrygę, w której każdy, nawet najdrobniejszy element ma znaczenie, a każde słowo wypowiedziane przez bohatera może być wskazówką prowadzącą do rozwiązania. Z drugiej strony dostajemy zaś obraz Rosji podzielonej, podkreślający kontrast między „szarymi” obywatelami, do których należą policjanci, a „wyższymi sferami”, ludźmi przeciętnymi a „wybitnymi” (cudzysłów celowy: za ową wybitnością kryją się czasami wyłącznie pieniądze).

Nie tylko konstrukcja wyróżnia powieści Aleksandry Marininy – robi to również styl, który sprawia, że powieści tej autorki są rozpoznawalne od pierwszych zdań. Ktoś mógłby nazwać jego cechę charakterystyczną przegadaniem, ja wolę inne określenie: miłość do szczegółu. Owszem, przez taki, a nie inny sposób pisania „Zasada trzech sprzeciwów” może chwilami nużyć, zwłaszcza osoby przyzwyczajone do szybkiego tempa fabuły i częstych zwrotów akcji, ja jednak lubię zanurzyć się w tym wyjątkowym moskiewskim klimacie. I poirytować się na Kamieńską, która wyjątkowo dużo i drobiazgowo – nawet jak na siebie – analizuje. Nie tylko tropy w śledztwie, lecz także osobiste odczucia. Bóle, lęki, nadprogramowe kilogramy… Jej rozważania często kręcą się wokół tytułowej zasady trzech sprzeciwów: „nie rób, nie mów, nie myśl, dopóki ktoś cię o to nie poprosi”. Szczegółów nie zdradzę. Jeśli jesteście ciekawi, sięgnijcie po „Zasadę trzech sprzeciwów”. 

Nie wiem, czy poleciłabym tę powieść na pierwsze spotkanie z major Kamieńską – choć sama intryga kryminalna jest w swoim zawikłaniu doskonała, bo niemal do samego końca nie pozwala odpocząć szarym komórkom, to trochę za dużo tu właśnie Kamieńskiej. Autorka chwilami zbyt mocno się na niej koncentruje. Dla fana milicjantki, której ulubionymi zajęciami są przeglądanie papierów i szukanie informacji, to oczywiście zaleta, nie wada. Niemniej dla kogoś, kto spotka się z tą bohaterką po raz pierwszy, „Zasada trzech sprzeciwów” może okazać się ciężkostrawna. Trochę niczym tort na obiad. 

Udostępnij