Trzy siódemki i czterech nastolatków

7 lipca 1997 roku zmienił życie wielu ludzi. Również w Głuchołazach, niewielkim miasteczku blisko granicy z Czechami, które stało się pierwszą polską ofiarą powodzi tysiąclecia. To właśnie w tym miejscu i czasie osadził akcję swojej najnowszej powieści Jakub Ćwiek. Pisarz kojarzony głównie z fantastyką tym razem zaserwował czytelnikom thriller obyczajowy, zdecydowanie bardziej osobisty niż jego dotychczasowe książki. 

Józek, Darek, Grzesiek i Kacper. Czterech nastolatków głównych bohaterów i narratorów powieści, właśnie zaczyna wakacje. Wszyscy poza Józkiem, który przyjechał do Głuchołaz na wakacje, są tutejsi. Jego kuzyn Darek ma wszystko, czego chce – tak przynajmniej postrzegają go inni. Nic dziwnego: jako jedyny ma pełną rodzinę. Grzesiek mieszka sam z niewidomym ojcem – i każda próba żartu na temat niepełnosprawności kończy się  źle. Ojciec Kacpra z kolei pracuje w Niemczech i rzadko, zbyt rzadko wraca do domu. Jednak problemy rodzinne nie zaprzątają głów chłopców bardziej, niż to konieczne. Starają się po prostu cieszyć wakacjami. Do chwili, kiedy przychodzi wielka woda, która zmienia wszystko. Jakby nie dało się od tego uciec. Jakby ta woda wsiąkała nie tylko w ziemię, ale i w ludzi. 

Nie ma w „Topieli” typowej dla kryminału zbrodni, nie ma też śledztwa. Jest natomiast śmierć. O tym, że ktoś umrze – więcej: że umrze jeden z chłopców będących głównymi bohaterami tej historii – wiemy już od pierwszych stron. Niemal do końca nie wiemy natomiast, o kogo chodzi, a autor umiejętnie podsuwa mylne tropy. I to sprawia, że od powieści trudno się oderwać. Ale nie tylko to.

Jakub Ćwiek w posłowiu pisze, że jest go w „Topieli” więcej niż w poprzednich książkach. I to czuć: opowiedziana tu historia sprawia wrażenie bardzo osobistej i pisanej z potrzeby serca, że się tak górnolotnie wyrażę. Autor – w 1997 roku w tym samym wieku, co bohaterzy książki – części opisywanych uczuć i wydarzeń doświadczył osobiście. Sam zresztą pisze: Podczas powodzi miałem tyle lat co moi bohaterowie. Dzięki temu, jak sądzę, udało mi się dobrze oddać charaktery szczeniaków u progu dojrzałości, wychowanych na popkulturze i podwórkach w tych […] dość szalonych latach dziewięćdziesiątych. Jest więc „Topiel” opowieścią o tym, jak to jest być nastolatkiem, tkwić w pułapce między dzieciństwem a dorosłością, pułapce, z której nie ma ucieczki. Ćwiek świetnie oddał emocje towarzyszące temu okresowi życia; nastoletni gniew, smutek, ale i miłość są do bólu intensywne. I to drugi powód, dla którego od pierwszych stron wsiąka się w tę historię. A przynajmniej ja wsiąkłam – ani razu nie wzruszyłam ramionami, nie poczułam znużenia, za to nierzadko z bezsilności zaciskałam pięści razem z bohaterami.

Nie jest to jednak, żeby była jasność, rzecz z gatunku young adult, czyli powieści o młodych ludziach i dla młodych ludzi, które z założenia upraszczają pełne sprawy. „Topiel” to pełnoprawny, „dorosły” thriller, tyle że z nastoletnimi bohaterami. Autor nie boi się poruszyć trudnych tematów, niczego nie spłyca, pokazuje wiele mniejszych i większych tragedii. Bo powódź nie jest jedynym złem przedstawionym w książce. Ba, dla jej głównych bohaterów powódź to przede wszystkim wielka przygoda, a zło czai się gdzie indziej. 

Jak wspomniałam na początku, „Topiel” to thriller obyczajowy. Mamy tu więc mocno zarysowane tło – pierwsze skrzypce gra, rzecz jasna, powódź, ale dowiadujemy się też nieco, jak się żyło w małym miasteczku w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych. Sama zresztą pamiętam te czasy z bardzo podobnej perspektywy… Jednak choć ta powieść jest całkiem inna niż dotychczasowe książki Jakuba Ćwieka, to odnajduję w niej pewne cechy charakterystyczne dla stylu pisarza: nieukrywaną sympatię dla popkultury i ostry język. Pierwsze ujawnia się w opisach chłopięcych fascynacji lekturowych (Sapkowski i komiksy!) i filmowych, tworząc właśnie tło obyczajowe, drugie jest uzasadnione: nastolatkowie przecież często bywają wulgarni. Trzeba jednak dodać, że autor nie czyni lat dziewięćdziesiątych bohaterem tej książki, nie epatuje symbolami epoki, którą ludzie urodzeni w latach osiemdziesiątych najczęściej wspominają z nostalgią. Najważniejsza pozostaje tu historia czterech chłopców zmuszonych do przyspieszonego kursu dojrzewania w trudnych okolicznościach.

Liczę  […], że udało mi się pokazać przeplatanie się tych światów. Dorosłe pragnienie, by znów być dzieckiem i dziecięcą potrzebę, by dorosnąć i zyskać wpływ na rzeczy. W dużej mierze o tym jest ta książka – to znów autor. A ja potwierdzam: udało się.

Udostępnij