Więcej niż kryminał

Weronika Mathia swoją najnowszą powieścią pokazuje, że gatunek, który nazywamy kryminałem, ma bardzo elastyczne granice. „Rój” to doskonały przykład, jak w kryminalną intrygę wpleść mnogość postaci, wielość perspektyw i obfitość tematów – a przy tym nie zatracić się w tym bogactwie, nie przykryć nim wątku kryminalnego i nie przytłoczyć czytelnika. Przytłoczyć mogą tu jedynie emocje – bohaterów i nasze wywołane lekturą, bo autorka jak mało kto potrafi swoimi książkami po prostu wzruszyć (przynajmniej mnie).

Historia zaczyna się klasycznie: od morderstwa. Ofiarą jest mieszkająca w iławskiej kamienicy Kamila. W tym samym czasie znikają jej sąsiedzi, mieszkający tu od niedawna wdowiec i jego córka. To splata ścieżki kilku osób, między innymi emerytowanego policjanta i pszczelarki. Choć oczywiście morderstwo nie jest wcale początkiem; jest raczej rezultatem wydarzeń z przeszłości, które stopniowo odsłaniają przed nami bohaterowie oraz pewna… bajka.

Mamy tu zatem punkt wyjścia klasyczny dla kryminałów: zbrodnię i odkrywanie jej źródeł w przeszłych wydarzeniach. Tyle że cała reszta już nie jest klasyczna i zdecydowanie rozciąga gatunkowe ramy. Nie dostajemy tu prostej opowieści o śledztwie (mimo że jednym z bohaterów jest emerytowany policjant), nie mamy też jednego głównego bohatera. Weronika Mathia sprawnie żongluje opowieściami różnych postaci, które plączą się i wzajemnie dopełniają, pokazując różne strony tej samej historii. A niejednoznaczność opowieści i bohaterów wybrzmiewa tu jeszcze silniej niż w poprzednich książkach autorki (zrozumiecie, co mam na myśli, po lekturze ostatnich rozdziałów).

Wspomniałam o obfitości tematów – bo Mathii udaje się w „Roju” poruszyć mnóstwo ważnych kwestii. Znajdziemy tu refleksje o ludzkiej obojętności, o nastoletniej potrzebie przynależności, o dziecięcym zagubieniu i o nieumiejętności pogodzenia się ze starością. Najsilniej jednak wybrzmiewa opowieść o naszym stosunku do Innego, reprezentowanym przez społeczność romską. Autorka wykorzystuje rzeczywiste wydarzenia z historii – konkretnie: pogrom mławski z 1991 roku – by opowiedzieć o krzywdzących stereotypach, które od lat mają wpływ na sytuację tej grupy etnicznej w Polsce. Ale, co ważne, nie traktuje ona romskiej kultury jako barwnego dodatku do fabuły, wręcz przeciwnie: to integralna część tej historii. Trzeba też podkreślić, że Weronika Mathia doskonale panuje nad mnogością wątków, każdy z nich ma swoje miejsce i uzasadnienie. Dlatego właśnie nie miałam podczas lektury wrażenia przesytu.

Kiedy sięgałam po „Rój”, myślałam, że przede mną lektura podobna do dwóch poprzednich książek autorki, czyli wciągająca, dopracowana historia wychodząca od podobnego motywu: przeszłości, która wraca i dopomina się o naprawę krzywd. I to się zgadza – ale też Weronika Mathia coraz swobodniej bawi się gatunkowymi regułami. A to cieszy, bo między innymi dzięki tej autorce polski kryminał wciąż oferuje coś świeżego. Krótko mówiąc: „Rój” wywołał we mnie mnóstwo emocji i uważam tę powieść za jedną z najlepszych przeczytanych w tym roku. A przecież mamy już grudzień! 

Udostępnij