Piekło codzienności

Można powiedzieć, że Agnieszka Graca weszła na polski rynek kryminału z przytupem – jej debiutancki „Czarny poniedziałek” zdobył w ubiegłym roku Nagrodę Wielkiego Kalibru dla najlepszej polskiej powieści kryminalnej. Jury doceniło autorkę między innymi „za odważne podejmowanie ważnych społecznie kwestii i wierne oddanie życia codziennego na kartach powieści”. I dokładnie te same elementy znajdziemy w nowej książce pisarki, zatytułowanej „Podniebie”.

Iga Bagińska i Igor Szot, krakowscy  detektywi znani już z poprzedniej powieści Gracy, prowadzą sprawę zaginięcia Hanny Wierzbickiej. Kobieta wyszła z domu, żeby spotkać się z koleżankami – i przepadła bez śladu. Trop urywa się na bulwarach nad Wisłą. Śledztwo szybko prowadzi do kolejnych odkryć: Hanna wcale nie planowała spotkania z koleżankami, skrywała też kilka innych tajemnic przed mężem, który lubił kontrolować każdy aspekt jej życia. Może zatem coś skłoniło kobietę do ucieczki od dotychczasowego życia?

Agnieszka Graca konsekwentnie rozwija styl, który mogliśmy zobaczyć już w „Czarnym poniedziałku”: stawia na realizm psychologiczny oraz rozbudowane tło społeczne, nie na efekciarskie zwroty akcji. „Podniebie” to książka dla tych czytelników, którzy cenią pogłębioną warstwę psychologiczną i obyczajową wyżej niż szalone tempo opowieści. Napięcie wynika tutaj nie z fabularnych niespodzianek, lecz z prawdziwości tej historii. Autorka umiejętnie punktuje problemy, z którymi boryka się na co dzień duża część z nas. Pisze o bolączkach polskiego systemu szkolnictwa i o wypaleniu zawodowym nauczycieli, porusza temat nierówności płci (widoczny chociażby w fakcie, że to na kobiety zwykle spada rola opiekunki chorych rodziców czy dzieci), toksycznych relacji rodzinnych, cierpienia dzieci, którego dorośli nie zauważają lub które ignorują. Dotyka też kwestii, które nadal bywają tabu: molestowania seksualnego i milczenia Kościoła na ten temat. Pisze o tym wszystkim z wyczuciem, ale też odwagą – nie szuka łatwych rozwiązań, nie pociesza czytelnika kosztem fabularnej naiwności. I w tym tkwi siła jej opowieści.

Przy czym nie znaczy to, że kryminalna zagadka w „Podniebiu” jest słaba, bo nie jest. Fabuła rozwija się w tempie pozwalającym na refleksję, a kolejne tropy krok po kroku odsłaniają przed czytelnikiem prawdę o losach Hanny – i szerzej: o ciemnych stronach polskiej rzeczywistości, współczesnej i tej z lat dziewięćdziesiątych, która wciąż rzuca cień na teraźniejszość. Samo zakończenie zaś zaskakuje, ale bez tanich sztuczek. 

Warto też wspomnieć o kreacji postaci – są autentyczne, pełne wad i sprzeczności. Szczególnie uderzył mnie portret Piotra, pojawiającego się w zaledwie kilku scenach – a mimo to odpychająco prawdziwego. Bo chyba każdy z nas znał kiedyś takiego Piotra… Paradoksalnie najmniej miejsca dostają tutaj detektywi prowadzący śledztwo, szczególnie Igor, który wciąż pozostaje dla mnie zagadką. Nie można też pominąć samego miasta: powieściowy Kraków to nie kolorowa atrakcja turystyczna, lecz szare miasto pełne dramatów.

Truizmem jest stwierdzenie, że kryminał może być czymś więcej niż prostą zagadką „kto zabił”. Agnieszka Graca nie jest pierwszą autorką, która to udowadnia. I robi to dobrze. „Podniebie” to opowieść o tym, co bolesne i przemilczane. Cicha, ale przejmująca. Bo nie trzeba wcale krzyczeć, żeby zostać usłyszanym. 

Udostępnij