Zakalec ze 148 k.k.

Żadna powieść kryminalna, nawet traktująca o najbardziej przerażających zbrodniach, nie robi na czytelnikach takiego wrażenia, jak relacja o zbrodni prawdziwej.

Czternaście kobiet z różnych środowisk. Wszystkie odpowiadały z paragrafu 148 kodeksu karnego, każda z nich jest morderczynią. O ich sprawach media pisały dużo, a czytelnicy ze zgrozą śledzili przewody sądowe w wiadomościach. Przede wszystkim zwraca uwagę sposób, w jaki Katarzyna Bonda przedstawia swoje bohaterki. Każda historia składa się z dwóch części. W pierwszej oskarżone opowiadają o sobie, o swoim życiu prywatnym „przed”. Gdyby na tym poprzestać, czytelnik mógłby mniemać – choć z kilkoma wyjątkami – że te kobiety trafiły do więzienia przez pomyłkę. Jednak druga część przedstawia ich czyny, opisane na podstawie akt sądowych. Akta mówią same za siebie, a dowody w sprawach są niepodważalne, tylko motywy rozmaite, choć stare jak świat: miłość i nienawiść oraz pieniądze.

Co ciekawe, aż cztery spośród osadzonych nie przyznają się do winy. Jest wśród nich Monika Szymańska, której nazwisko do dziś budzi grozę – wszak sprawa zamordowania maturzysty Tomka Jaworskiego poruszyła niegdyś całą Polskę. Chłopiec został zabity z wyjątkowym okrucieństwem; w przestępstwie brali udział mężczyźni, którym – jak wykazało śledztwo – przewodziła kobieta. Szymańska jednak nie przyznaje się do winy. W więzieniu zachowuje się wzorowo. Dużo czyta, haftuje, interesuje się swoimi dziećmi. Została skazana na dożywocie, stara się o zwolnienie warunkowe.

Z rozmów z osadzonymi wyłania się obraz zwykłych kobiet, które mówią o swoich sprawach domowych, mężach, dzieciach. Ich jest najwięcej. Jak choćby Mirosława, która dbała o dom. Nie pochodzi – jak wiele spośród osadzonych – z patologicznej rodziny i nie jest – co również częste wśród więźniarek – uzależniona od alkoholu. To zwyczajna kobieta dbająca o dom i dzieci, ciężko pracująca, aby ten dom utrzymać, doprowadzona do ostateczności przez męża, który znęcał się nad nią psychicznie i fizycznie. Zdarzają się także kobiety psychicznie chore, jak nieżyjąca już Wioletta, i oczywiście takie, których nikt by o zbrodnię nie podejrzewał, bowiem wykonują zawody społecznie poważane. Mam tu na myśli lekarkę, która zamordowała żonę swojego kochanka i – co znamienne – nie przyznała się do winy, choć dowody świadczą przeciwko niej. Otrzymała wyrok dwudziestu pięciu lat pozbawienia wolności, stara się o przedterminowe zwolnienie, pracuje w więzieniu, jest dobrze postrzegana przez służby, nie sprawia kłopotów. Są też kobiety bardzo pokrzywdzone przez los, tak jak Krystyna, która zawsze żyła w biedzie i dopiero po opuszczeniu więzienia dowiedziała się, jak to jest mieć własny pokój.

Bardzo mi się podoba sposób prowadzenia narracji, ale przede wszystkim forma książki. Autorka niczego czytelnikom nie sugeruje, możemy sami wyrobić sobie pogląd na temat każdej z przedstawionych zbrodni i dramatis personae. A nie jest to łatwe, bowiem akta spraw przedstawiają historie tak pełne okrucieństwa, tak przerażające, że czytając o nich trudno uwierzyć, że popełniły je te same kobiety, które ciepło opowiadają o swoich dzieciach, domach i marzeniach. A kiedy patrzymy na ich fotografie – bo wiele pozwoliło się sfotografować – uwierzyć w zbrodnie jeszcze trudniej. Ze zdjęć patrzą na nas ładne, nieśmiało uśmiechnięte, zadbane kobiety; o wielu służba więzienna wyraża się z uznaniem, bo się resocjalizują, poddają terapiom, aby wyzwolić się z uzależnień, pracują nad sobą. Nie wszystkie oczywiście, ale wiele z nich. Niektórych zwyczajnie żal – wszak mają za sobą ciężkie życie, chcą odpokutować za winy i powoli wrócić do normalności. Ale co z tymi, które zabiły z chęci zysku, zemsty, nienawiści i do tego nie przyznają się do winy, wypierają ją z własnego umysłu? Patrzę na fotografie i myślę: to trochę tak jak z ciastem – na zewnątrz piękne, a w środku zakalec. Trywialne porównanie? Może i trywialne, ale trafne.

(wyd. II uzupełnione)

Udostępnij