Śmierć w Polonezie

Tytuł tej recenzji brzmi jak tytuł powieści milicyjnej? Świetnie, tak właśnie miał brzmieć. Bo „Mordercza rozgrywka” to kolejna, dziesiąta już część cyklu o poznańskich milicjantach, w którym Ryszard Ćwirlej przedstawia własną wizję śledztwa w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Bardzo, bardzo odległą od tego, co serwowali czytelnikom choćby Anna Kłodzińska, Jerzy Edigey czy Tadeusz Kostecki. 

Rok 1987. Scena pierwsza: studentka wraca po feriach do Poznania i znika na trasie z dworca do akademika. Scena druga: dansing w jednym z poznańskich hoteli, piosenkarka umilająca gościom wieczór wykrwawia się w ramionach perkusisty. Scena trzecia: kierowca autokaru podróżującego za granicę przemyca cenny towar. Scena czwarta: kilku bogaczy, wśród nich szef poznańskich cinkciarzy, zasiada do partyjki pokera, którą wkrótce przerywają uzbrojeni bandyci. Jak to wszystko się łączy? 

Kluczowe miejsce w powieści zajmują dwa śledztwa. Pierwsze, milicyjne, rusza po tajemniczej śmierci na dansingu w Polonezie. Ginie wówczas ktoś jeszcze prócz piosenkarki: towarzyszący jej Szwed. W Poznaniu trwają bowiem właśnie międzynarodowe targi i gości tu wiele osób z zagranicy. Tak się składa, że tego feralnego wieczora w hotelu jest też porucznik Teofil Olkiewicz. I choć bynajmniej nie przybył tu w celach służbowych, przejmuje stery nad dochodzeniem. Nie żeby najważniejsze było dlań wykrycie sprawcy, bo przecież numer jeden to zawsze flaszeczka (właściwie nieważne, z czym w środku, byle to coś miało procenty). No ale jak już Teoś jest na miejscu, to zasiada do przesłuchiwania świadków. A potem oddaje nadzór nad śledztwem kapitanowi Mirosławowi Brodziakowi. On też, wespół z miejscowymi przestępcami, pomaga w drugim, prywatnym śledztwie: Ryszard Grubiński, wspomniany boss poznańskiego półświatka, chce wiedzieć, kto okradł go podczas feralnej partii pokera. Brodziak i Grubiński są kolegami z podwórka, których łączy przyjaźń – choć na co dzień działają po przeciwnych stronach barykady. Sprawy zaginionej studentki i kierowcy-przemytnika pojawiają się w zdecydowanie mniejszych partiach tekstu, ale też mają dla fabuły duże znaczenie. Szybko okazuje się, że wszystkie wątki w taki lub inny sposób łączy Służba Bezpieczeństwa, która czując, że pali jej się pod nogami – w końcu schyłek Polski Ludowej coraz wyraźniej rysuje się na horyzoncie – zaczyna działać coraz agresywniej. 

Ryszard Ćwirlej dobrze przemyślał fabułę „Morderczej rozgrywki” i zgrabnie połączył wszystkie jej nitki. Ale – jak zawsze w jego milicyjnych powieściach – to nie fabuła gra tu pierwsze skrzypce, lecz tworzona przez tego autora wizja świata. W tej opowieści o Poznaniu, gęsto okraszonej lokalną gwarą, pojawiają się przedstawiciele wielu warstw społecznych: od prostytutek i cinkciarzy, przez milicjantów, po przedstawicieli miejskiej elity. Postaci są tu bardzo wyraziste, czasem nawet lekko przerysowane, co jednak nie dziwi, bo przecież neomilicyjne powieści Ćwirleja są swego rodzaju pastiszem milicyjnych produkcyjniaków. Bardzo wyrazista jest też rzeczywistość, w której przyszło żyć tym ludziom. To ona zmusza ich do dbania wyłącznie o własne interesy. I to ona sprawia, że piją przy każdej możliwej okazji, ze smutku i z radości, a także kompletnie bez okazji. Ryszard Ćwirlej przełamuje ponurość tej wizji świata humorem, nierzadko absurdalnym. Bo jak tu się nie roześmiać, czytając na przykład taki dialog:

– A pan tu niby co tak siedzi?

– Siedzę.

– No przecież widzę, że pan siedzi.

– No to też mówię, że siedzę.

– Ino po co?

– A co, nie wolno?

– Wolno, jak kto jest gość.

– Jestem gość.

– Aha. A zez którego pokoju?

– Z mojego.

– Znaczy się, że tak dokładniej się spytam?

– Dokładniej co?

Miło było zatem gościć w Poznaniu końca lat osiemdziesiątych, tak plastycznie odmalowanym przez Ryszarda Ćwirleja. Ale jeszcze milej nie żyć w nim naprawdę. 

Udostępnij