Doyle Arthur Conan

Choć niewątpliwie najbardziej ceniony jest za swą twórczość kryminalną, sir Arthur Conan Doyle był pisarzem płodnym także w innych gatunkach: romansach, powieściach historycznych czy rzeczach spod znaku SF.

 
 

 
mosimagePrzyszły pisarz przychodzi na świat 22 maja 1859 roku w Edynburgu, w rodzinie o szerokich tradycjach artystycznych. Choć uczęszczał do szkoły katolickiej, po jej zakończeniu odwrócił się od Chrześcijaństwa na rzecz agnostycyzmu. W latach 1876 – 81 studiuje medycynę na uniwersytecie w Edynburgu, gdzie stawia swe pierwsze kroki literackie. Debiutuje drukiem jeszcze przed 20 rokiem życia na łamach lokalnego dziennika.

 
 

Jako okrętowy lekarz odbywa podróż do Afryki Zachodniej, potem zakłada praktykę w Plymouth, w roku 1885 zaś kończy swój doktorat.

 
 

Gdy przenosi się do Portsmouth ma dużo więcej czasu na myślenie o pisaniu – praktyka nie idzie mu wszak zbyt dobrze. To wówczas powołuje do życia swego najważniejszego bohatera – Sherlocka Holmesa (Studium w szkarłacie, 1888), którego wzorował na swym byłym wykładowcy, profesorze Josephie Bellu. Literackim wzorem Holmesa był natomiast detektyw z prozy Poego, August C. Dupin.

 
 

Przez kilka lat Doyle gra w amatorskiej drużynie futbolowej. W 1885 żeni się z Luizą Hawkins, ta jednak po kilkunastu latach umiera na gruźlicę. W 1906 żeni się powtórnie z Jean Leckie, z którą zresztą łączyła go namiętność jeszcze podczas pierwszego małżeństwa pisarza. Z obu tych związków rodzi się pięcioro dzieci.

 
 

Przez pewien okres Doyle przebywa we Wiedniu, gdzie studiuje medycynę oka, co zaowocuje założeniem praktyki okulistycznej w Londynie. Stały brak pacjentów sprawia, że więcej pisze. W korespondencji do swej matki przyznaje się wreszcie, iż poważnie myśli o uśmierceniu swego bohatera, gdyż twórczość kryminalna odciąga go od spraw ważniejszych (m.in. od twórczości historycznej - pisarz pragnął stać się następcą Waltera Scotta). Tak też czyni: Sherlock Holmes ginie rzucając się w wodospad razem ze swym głównym antagonistą, demonicznym profesorem Moriartym w noweli Ostatnia zagadka, opublikowanym w magazynie The Strand.

 
 
 
 

Czytelnicy zgłosili natychmiastowe veto: Doyle wkrótce przywraca swego bohatera do życia tłumacząc, iż jego śmierć była mistyfikacją dla innych, potężniejszych wrogów detektywa.

Pisarz jest stale zaangażowany w politykę, głównie w sprawy brytyjsko-afrykańskie (kampania na rzecz wyzwolenia Konga, Wojny Burskie, gdzie pełni funkcję lekarza i korespondenta, o których zresztą Doyle napisze powieść). Po trzykroć – nieskutecznie – startuje także do parlamentu.

 
 

Tematyka kryminalna nie zamyka się jednak na prozie Conan Doyle’a. Gdy irlandzki dyplomata Roger Casement, odpowiedzialny za Powstanie Wielkanocne w Irlandii, zostaje skazany na karę śmierci, Doyle próbuje go bronić. Bezskutecznie. Dwukrotnie jednak odniósł sukces, a dzięki śledczemu zaangażowaniu pisarza oczyszczono z zarzutów dwoje ludzi. Pierwszym był George Edalji , Brytyjczyk z indyjskimi korzeniami, oskarżony o rozsyłanie anonimowych pogróżek i maltretowanie zwierząt. Sprawę tę w beletrystycznej oprawie opisuje Julian Barnes (Arthur i George, 2005). Drugą uniewinnioną osobą był Oscar Slater, niemiecki Żyd oskarżony o zabicie starszej kobiety. Jak  widać obie sprawy łączyły motywy rasowe, na nie także położył nacisk w swej książce Barnes.

 
 

Po śmierci pierwszej żony, a także po traumie I Wojny, gdzie pisarz sporą część bliskich (w tym syna Kingsleya), popada w depresję, której wynikiem jest zwrócenie się w stronę spirytualizmu i zagadnień paranaukowych. Bliskim znajomym autora był zresztą słynny prestidigitator Harry Houdini, zagorzały demaskator spirytystów, co było przyczyną poróżnienia się przyjaciół i urosło do rangi legendy. Doyle był święcie przekonany, iż Houdini ma naprawdę paranormalne zdolności, a działalność demaskatorska jest sprytnym chwytem na pozbycie się konkurencji. Echa tych wydarzeń znajdziemy w noweli Na skraju nieznanego (1931), wydanej po śmierci iluzjonisty.

Autorytet Conan Doyle'a odegrał dużą rolę w sprawie tajemniczych fotografii "Wróżek z Cottinglay" (patrz choćby film Charlesa Sturridge'a Elfy z ogrodu czarów, 1997). Ówczesne fascynacje pisarza sprawiały, iż uwierzył szczerze w prawdziwość "Wróżek" uwiecznionych na zdjęciach dwóch lokalnych dziewczynek - jego artykuł na ten temat zapewne przyczynił się do nienależytego badania sprawy ewentualnego fałszerstwa.

 
 

Pisarz był także powiązany ze sprawą Człowieka z Piltdown, i to jako jeden z głównych podejrzanych. Otóż w 1912 roku odkryto czaszkę humanoida, który miał być rzekomo zaginionym, darwinowskim ogniwem ewolucji człowieka. Po czterdziestu latach okazało się, iż była to mistyfikacja,  najprawdopodobniej odkrywcy - Charlesa Dawsona. Conan Doyle’a zaczęto podejrzewać przez rzekome ślady spisku zawarte na kartach jego fantastycznej powieści Zaginiony świat (1912).

 
 

Arthur Conan Doyle zmarł na atak serca 7 lipca 1930 roku. Za swą działalność polityczną otrzymał tytuł szlachecki.

 
 

Na jego nagrobku umieszczono następujące epitafium:

 

Prawdziwa stal

 

Proste ostrze

 

Arthur Conan Doyle –

 

Rycerz

 

Patriota, Medyk i Człowiek Litery

 

Twórczość:



  • powieści kryminalne (szczegółowa bibliografia - przy tekście o Holmesie):

    • Studium w szkarłacie (A Study in Scarlet, 1888, wyd. pol. 1956)
    • Znak czterech (The Sign of Four, 1890)
    • Pies Baskerville'ów (The Hound of the Baskervilles, 1902, wyd. pol. 1903);
    • Dolina trwogi (The Valley of Fear, 1915)


  • antologie opowiadań o Holmesie:

    • Przygody Sherlocka Holmesa (nowelki publikowane w magazynie The Strand 1891-1892)
    • Pamiętniki Sherlocka Holmesa (1892-1893)
    • Powrót Sherlocka Holmes (1903-1904)
    • The Last Bow (1908-1913, 1917)
    • Notatnik Sherlocka Holmesa / Case-book of Sherloch Holmes (1921-27)


  • powieści historyczne

    • Micah Clarke (1888)
    • Biały orszak (The White Company, 1890)
    • Przygody brygadiera Gerarda (The Exploits of Brigadier Gerard, 1896)
    • The Refugees (1892)
    • Rodney Stone (1896)
    • Uncle Bernac (1897)
    • Sir Nigel (1906)
    • The British Campaign in France and Flanders: 1914 (1916)


  • powieści i opowiadania fantastycznonaukowe

    • Zaginiony świat (The Lost World, 1912)
    • Trujące pasmo (The Poison Belt, 1913)
    • The Land of Mist (1926)
    • The Disintegration Machine (1927)
    • When the World Screamed (1928)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Udostępnij artykuł