W nowym cyklu Deavera, przedstawiającym w pełnym metrażu nową bohaterkę kryminalną, znaną już nam z poprzedniego Zegarmistrza, będzie – nieco inaczej, ale i jak najbardziej tak samo.

Psychologia zbrodni zdaje się fascynuje Deavera od lat, wszak bez względu na to, czy śledzimy kryminalne poczynania policyjnej pary Rhyme-Sachs (która tu wystąpi gościnnie), czy obecne poczynania Katheryn Dance, w ich efekcie dostajemy nie tylko rozwiązanie przestępstwa i ujęcie przestępcy, ale – próbę zrozumienia go, próbę wniknięcia do jego umysłu. Owszem, Lincoln Rhyme robi to inaczej, bo przede wszystkim na podstawie śladów namacalnych, dedukując po tropach pozostawionych na miejscu zbrodni czy przez analizę modus operandii poszukiwanego. Dance za to – jest bardziej bezpośrednia, bo czyta z zachowań zewnętrznych podejrzanych.

Te dwie metody zgrabnie skonfrontował ze sobą autor poprzednio, teraz zaś odsłania przed nami arkana kinezyki, czyli sztuki odczytywania komunikacji niewerbalnych, ruchowych, której kalifornijska agentka jest specem. I jak zwykle czyni to w poetyce police procedural: specyficznych, bo rozgrywanych twarzą w twarz z przesłuchiwanym, co jest nieraz ciekawą , a i niebezpieczną, psychomachią.

Co nie znaczy, że akcji tu brak – za tę odpowiada całe, partnerskie tło Katheryn, a jasne jest, że tych kilka nowych twarzy z uniwersum Deavera pozostanie z nami na dłużej. Pisarz potrafi kreślić charaktery, jest ich tu całe mnóstwo: najbliżsi współpracownicy Dance, rudowłosy i figlarny TJ, choć przy tym rzetelny policjant; zatwardziały policjant z okręgówki Michael O’Neal, najbliższy przyjaciel Dance; wreszcie dwa „single” serii: otyły, acz szczery, i ważny w Śpiącej laleczce, kryminalny dziennikarz Morton Walker, oraz przydzielony do pomocy specjalista od sekt (o tym za moment) – Winston Kellogg. I są jeszcze dzieci, urwisowata, dorastająca dwójka agentki, chłopak Wes i dziewczynka Maggie, które agentka wychowuje samotnie… I nie należą one bynajmniej li tylko do scenografii: dom Katheryn, opisany bardzo szczerze obyczajowo, jest tu istotnym azylem po stresującej, wysoce ryzykownej pracy, na który nacisk będzie położony na równi z arkanami policyjnej roboty. Te fragmenty potwierdzają po raz kolejny umiejętność rzetelnej obserwacji psychologicznej Deavera.

Antagonistą będzie tym razem – choć do takich „nawiedzonych” szaleńców Deaver me przecież predylekcję – Daniell Bell, samozwańczy syn Charlesa Mansona, który właśnie ucieka z więzienia unikając kary śmierci. Bell to wysoce psychopatyczny przestępca, wielokrotny zabójca i – niegdyś – ojciec pewnej sekty zwanej Rodziną. Kluczem do rozwiązania sprawy będą trzy kobiety, które niegdyś doń należały… I jeszcze jedna nastolatka, która kilka lat temu jako jedyna przeżyła masakrę swej rodziny przez Bella… Uratowała się tylko przez to, iż zasnęła w łóżeczku zagrzebana w swe lalki, przez co prasa określała ją jako Śpiącą laleczkę…

Pogłębioną psychologię dostaniemy też w budowie Bella: Deaver, w przeciwieństwie choćby do Michaela Conelly’ego, odsłania nam oponentów od początku, ba, z karty na kartę malując przed nami kolejne cechy ich zwichrowania… Ale i przeważnie – geniuszu. Bell jest bowiem mistrzem psychologicznej sugestii (czytaj – wyrafinowanego prania mózgu), co widać tu podczas interakcji z niejaką Jennifer, kobietą niepewną siebie a przez to bardzo podatną na machinacje Daniela… A relacja urasta wkrótce do uzależnienia od mentora, przypominającego  żałosny, beckettowski duet Pozzo-Lucky… Zresztą ów motyw – pan-służący, pojawia się u Deavera zaskakująco stale, ostatnio choćby właśnie w Zegarmistrzu.

Ze stałych podobieństw, poza solidną psychologią, mamy także kolejne, kilkukrotne twisty: Deaver się w nich lubuje, co także odróżnia go od swego konkurenta Connelly’ego, który kryminalnie jest bardziej klasyczny. Z różnic zaś, poza całkiem nowym, obyczajowym tłem oraz nowymi policyjnymi praktykami, o zupełnie innych, „czytelniczych” emocjach, trzeba wysnuć rzecz chyba najważniejszą, która, być może, wystąpi tylko w tej powieści. To bowiem „rodzina” – prawdziwa, naturalna a’la American Dream czy ta sztuczna, sekciarska, która wyrosła z głodu tamtej, jest ważnym kluczem do interpretacji Laleczki: w cyklu z Lincolnem i Amelią przemoc, makabra,  przestępstwa, były wciąż potwierdzaniem zepsucia „betonowej dżungli”… natomiast w pierwszej odsłonie przygód Dance – Zło atakuje wprost najpierwsze wyznaczniki amerykańskiego tradycjonalizmu, przez co powieść jawi się jako ich apoteoza.